Vulkaanuitbarsting in IJsland: komt dat zien!

IJsland, het land vol met vulkanen. En als zo’n vulkaan ook nog eens actief wordt, hebben ze er meteen een nieuwe topattractie bij. Dat was al het geval in 2021 en een jaar later herhaalt dit fenomeen zich met de vulkaanuitbarsting van de Fagradalsfjall. Reisman Tinus was toevallig toch in de buurt en nam een (kritisch) kijkje.

IJsland: weg van de massa of toch niet?

Stel je trekt ruim 3 weken lang rond door IJsland. Je kiest er bewust voor om de allerbekendste hotspots die het land te bieden heeft en dus ook de grootste toeristenstromen aantrekt links te laten liggen. Dan opeens laat een vulkaan van zich horen. Die ligt ook nog eens niet ver van de internationale luchthaven en is bovendien toegankelijk voor publiek! Je reisschema biedt de ruimte, dus wat houdt je tegen? Hoe vaak krijg je immer de kans om een lava spuwende vulkaan van dichtbij te zien? Parkeer je antipathie jegens massatoerisme dus even en doe wat velen met je doen: ga op pad naar de vulkaanuitbarsting van de Fagradalsfjall!

Oude krater

Fagradalsfjall: van non-place naar hotspot

Eigenlijk verwachtte je het al wel. Zodra je met je auto de plek van bestemming in zicht krijgt, maakt een unheimisch gevoel meester van je. Ruim 3 weken amper of op heel kleine schaal toeristen gezien en nu opeens een kudde mensen. Brrr. En dat in een verder desolate, kale omgeving die het gros van de toeristen vakkundig links laat liggen. Voor alle duidelijkheid, Fagradalsfjall behoort nog tot het schiereiland Reykjanes, waarop ook de internationale luchthaven van Kevlavík ligt. De meesten verlaten dit schiereiland direct na aankomst om richting Reykjavík of de Golden Circle te gaan. Behoudens IJslands grootste tourist trap, de Blue Lagoon, die grofweg tussen de luchthaven en de vulkaan ligt, heeft deze regio niet bijster veel te bieden. Tot voor kort dus.

Parkeren in de middle of nowhere

Een vulkaan als toeristisch product

Heel eerlijk: tot op zekere hoogte verdenk ik het IJslands bureau voor toerisme ervan, al dan niet in samenwerking met seismologen, dat ze eens in de zoveel tijd zo’n vulkaanuitbarsting in scene zetten. Nou ja, niet letterlijk in scene zetten, het gebeurt immers echt en direct voor je neus. Maar zo’n vulkaan ‘kietelen’ om tot een eruptie te komen, als je begrijpt wat ik bedoel. Geef ze eens ongelijk.

Ten eerste genereert het flink wat wereldwijde media-aandacht. En al die free publicity is meer dan mooi meegenomen. Verder past deze vuurspuwer in niemandsland ook prima in het beleid ten aanzien van toeristische spreiding van datzelfde bureau voor toerisme. Kleine kanttekening is dat de timing (hoog zomer) wat matigjes is. IJsland is dan immers al volledig volgeboekt. Daarnaast brengt zo’n actieve vulkaan ook geld in het laatje. De vulkaan zelf is weliswaar kosteloos te bezoeken, maar je betaalt wel voor het parkeren van je auto. En natuurlijk zijn de guided volcano tours ook al boekbaar. Bovendien vaart de lokale middenstand van het op ruim 10 km gelegen dorpje Grindavík er wel bij. Toerisme blijkt eens temeer een belangrijke bron van inkomsten.

Oude lava en kraters

Handige en up-to-date informatie over de vulkaanuitbarsting

Vrijwel direct na de eruptie voorziet een website je van actuele informatie, bijvoorbeeld of het gebied ‘open’ is voor bezoekers. Dit hangt onder meer af van de windrichting. Je wilt immers niet allerlei giftige dampen in je bakkes geblazen krijgen. Ook waarschuwt diezelfde website dat je goed voorbereid op pad moet. Goede kleding en voldoende proviand mee. In de praktijk valt dit wel mee. De ruim 6 km lange tocht (enkele reis) gaat weliswaar over sterk geaccidenteerd terrein met enkele steile stukken en het weer in IJsland is net zo veranderlijk als … inderdaad, het weer, voor de rest is de tocht goed te doen.

Sterk geaccidenteerd terrein dus

Dit lijkt een typisch gevalletje van massacommunicatie stevig aanzetten, terwijl de soep niet zo heet gegeten wordt als die wordt opgediend. Als je zelf de afgelopen weken weinig anders hebt gedaan dan pittige wandeltochten maken, draai je hier je hand niet voor om. Voor de gemiddelde Gouden Cirkelaar zal het hoogstwaarschijnlijk een wat ander verhaal zijn en is die boodschap absoluut geen overbodige luxe. Hoe je het ook wendt of keert, het is absoluut raadzaam deze site voor je bezoek te raadplegen!

Toeristische infrastructuur rondom de vulkaanuitbarsting

Die IJslanders zijn wel handige jongens. Zodra een vulkaan tot uitbarsting komt, wordt direct toeristische infrastructuur in de vorm van parkeerplaatsen en wandelpaden aangelegd. Zo zijn er provisorisch meerdere parkeerplaatsen gecreëerd. Feitelijk niet veel meer dan een ruig stuk grond waar een net zo ruig stuk weg naartoe leidt. Deels waren deze er trouwens nog als gevolg van de eruptie van 2021 die vlakbij is. Je wordt wel geacht 1000 IJslandse kronen (ruim 7 euro) te betalen voor het parkeren van je auto. Da’s best een aardige melkkoe, als je ziet hoeveel bezoekers eropaf komen. Anderzijds is dit ook goed te billijken, in acht nemende welke partijen er allemaal betrokken zijn bij het toegankelijk maken van deze locatie. 

Pas op: werk in uitvoering

Wij waren er een week na de vulkaanuitbarsting. Zo nu en dan moesten we plaatsmaken voor graafmachientjes, walsjes, kiepwagentjes en meer van dat soort materiaal dat druk bezig was de wandelroute iets toegankelijker te maken. Op onze weg terug liepen we al over een nieuw stuk ‘pad’ waar we tijdens de heenweg ons nog een weg baanden over de keienvlakte. Het zou me niet eens verbazen als op moment van schrijven er al een kilometerslang vlonderpad of iets dergelijks is aangelegd over de met keien bezaaide bodem.

Vanzelfsprekend zijn hulpdiensten en reddingswerkers in groten getale aanwezig. Waarschijnlijk om zo nu en dan enkele naïeve, slecht voorbereide en/of eigenwijze bezoekers aan te spreken c.q. af te voeren. Ook cirkelt er continu een aantal helikopters boven het gebied rond. Ik ga er voor het gemak maar van uit dat die ook van de reddingsdiensten en/of inspectie zijn. Bovenal hoop ik, waarschijnlijk (deels) tegen beter weten in, dat ze niet gevuld zijn met toeristen die nog wat geld over hadden (kan dat überhaupt tijdens een vakantie in IJsland?) voor een exclusieve rondvlucht boven de plaats van handeling. 

Hulpdiensten staan paraat!

Onderweg naar de vulkaanuitbarsting

Er rest je weinig anders dan je over te geven aan hetgeen je juist níet wilde en ook niet hebt opgezocht de afgelopen weken. Ergo: als een trouw kuddedier volg je het spoor van de massa. De tocht start vanaf P1 (ja echt) en je loopt eerst een kilometer of 2 over een goed begaanbaar en vrijwel vlak pad. Dan gaat het steil omhoog en niet veel later kijk je uit over een lavaveld als gevolg van de uitbarsting van 2021. 

Steil omhoog met uitzicht op het nog rokend lavaveld van 2021

Daarna gaat het verder over ruwer terrein, althans toen wij er waren. Het blijft toch een vreemde gewaarwording: op een plek, totaal in de middle of nowhere, hobbelen nu hordes toeristen achter elkaar aan op iets dat op een pad moet lijken. Die meute lijkt vooral te bestaan uit ‘Golden Circle publiek’, zeg maar het ‘been there, done that, bought the T-shirt-volk’. No offense overigens. En als je je hierdoor toch aangesproken c.q. aangevallen voelt, dan houd ik je niet tegen.

In colonne naar de vulkaanuitbarsting

Vele malen verbaas en verwonder je je over en erger je je aan alles dat je zo zorgvuldig hebt gemeden tijdens je vakantie. Van types waarvan je denkt “wat heeft jou sowieso doen besluiten naar IJsland te komen?” of “hoe denk jij ooit boven te komen en die vulkaan te bereiken?” tot figuren die ‘s ochtends uit bed stapten en dachten dat het een goed idee zou zijn om hun meest kekke, bij voorkeur witte hipsterbroek aan te trekken. En niet te vergeten de continu luid(!) bellende, want het thuisfront moet natuurlijk wel op de hoogte blijven, mobiele eenheden. Blijf bovendien ter bescherming van je eigen voetjes zeker zoveel mogelijk uit de buurt van de (toegegeven: beter voorbereide) wandelstokkenbrigade die bij elke stap de punten van die stokken nietsontziend in hun directe omgeving ergens in poert.

Tot slot wordt tijdens de wandeltocht ook nog keer op keer je vastberadenheid op de proef gesteld. Telkens als je op de bergkam bijna bovenaan een top komt en je einddoel bereikt denkt te hebben, wordt je teleurgesteld bij het zien van een lang lint van mensen tot aan de volgende top. Bummer.

We zijn er…bijna!

Je einddoel: de vulkaanuitbarsting!

Maar dan, na wéér een top, verdwijnt al dat ongerief van voorheen als sneeuw voor de zon. Opeens heb je niks anders dan begrip voor al die anderen die je tot een paar seconden daarvoor nog vervloekte. Je blik richt zich op het feloranje fenomeen dat zich in de verte voor je afspeelt. Wow, wat is dat een on-ge-loof-lijk mooi, indrukwekkend en adembenemend stukje natuurgeweld! In een dalkom dondert, pruttelt, spuwt, sist en fluit de krater en zie je de lavastromen langzaamaan naar de rand van die kom stromen. Hoe vaak krijg je nou de gelegenheid zo’n oerkracht te aanschouwen? En van zo dichtbij?

Welkom in dit (amfi)theater!

Zoek een comfortabel plekje op de met mos begroeide helling die iets weg heeft van een amfitheater en geniet van het schouwspel dat de Fagradalsfjall voor je opvoert. De snijdende en kille wind maakt plaats voor een aangename warme gloed. Je kan eindeloos blijven turen naar het tafereel voor je. Enorm rustgevend, ondanks dat je daar verre van alleen zit. Misschien nog het best te vergelijken met staren naar een (video van een) haardvuur of aquarium, maar dan tig keer grootser. 

Tijdens de terugweg relativeer je al je ontberingen van de heenreis.  Je prijst jezelf gelukkig dat je je principes even aan de kant hebt geschoven; wát een topattractie, die Fagradalsfjall! Dus: mocht je naar IJsland gaan en er is een actieve en toegankelijke vulkaan: absoluut doen!

UPDATE: inmiddels is de vulkaan niet meer of slechts beperkt actief. Check voor up-to-date informatie deze site. Met een beetje geluk ontwaakt een volgende vulkaan binnenkort…