Carnaval in Tilburg: ga op de kop door Kruikenstad!

Vergeet kerst. Flikker op met Lowlands. Houd al helemaal op met je Sneekweek of je dorpskermis. De mooiste tijd van het jaar is carnaval! En dat vieren wij Brabanders (en Limburgers ook) uit principe. Alsof ons leven ervan afhangt. En dat doet het eigenlijk ook. Want carnaval is zóveel meer dan wat je denkt dat het is. En jij denkt dat het lomp zuipen in een rare outfit is. Nou is ’t dat ook wel een beetje, maar dat is bezijden het punt. Carnaval is samen met je plaatsgenoten lukraak dingen vieren; met je vrienden, je oude studiegenoten, je vrienden van de basisschool, maar ook met volslagen onbekenden. Het is theater en volkscultuur, het is kleine dingen groots vieren terwijl de humor op straat ligt. En hoewel de grootste onzin van carnaval is dat je ’t gaat uitleggen, ga ik nu tóch proberen om je te vertellen waarom carnaval in Tilburg het allermooiste feest van het jaar is….

Carnaval in Tilburg vieren; waar begin je (aan)?

Eigenlijk heeft iedere stad of dorp zijn eigen traditie en het strekt je tot aanbeveling om je je een beetje in te lezen voordat je tijdens de dolle dagen afreist (Rotterdammers; ik kijk hier ontzettend naar jullie). Die tradities hebben namelijk betrekking op zo ongeveer alles. Die bepalen of ’t goed is om op te komen dagen in een boerenkiel, een jasje met emblemen of, ik noem eens wat, een goed uitgewerkte woordgrap. Top tip: een kleurig overhemd en hawaiiketting is geen pekske. Nergens. Een SWAT-pak of iets waar je ‘sexy’ voor zet ook niet.

Wat ook belangrijk is tijdens de uitputtingsslag die carnaval is, is eten. Denk niet dat je dit kunt doen zonder fatsoenlijke bodem, dus zet je dieet maar een paar dagen aan de kant. Je ontbijt met worstenbroodjes en eieren, luncht met een frietje (we zijn in Brabant, daar hebben we geen patat) en dineert met een pizza. Let er vooral op dat je jezelf niet ongans eet. Beter een keer meer eten dan dat je een keer te veel eet. Want daar word je moe van. En als je moe wordt, ga je zitten. En, vrij naar Jan van Mersbergen, zitten is halverwege liggen en liggen is slapen en dan is je carnavalsdag voorbij. Haal als middernachtsnack nog wat hotwings of iets anders wat je gemakkelijk kunt opeten terwijl je naar huis waggelt.

Rust pakken; heel belangrijk tijdens carnaval in Tilburg

Onze Tilburgse carnavalstradities

Voor het carnaval in Tilburg moet je daarnaast rekening houden met de volgende uitgangspunten (let op: die zijn dus anders per stad of dorp!):

• Tijdens carnaval heten we Kruikenstad. Da’s een verwijzing naar onze geschiedenis als textielstad. Je ziet dus veel verwijzingen naar kruiken, kruikenzeikers (onze Geuzennaam) en andere kruikgerelateerde items. Zelfs onze stoplichten zijn hierop aangepast.
• Onze kleuren zijn groen-oranje. Dat zie je in buttons, pekskes, accessoires, handschoenen, maar vooral in onze sjaals. Die zijn dermate heilig, dat Guus Meeuwis daar een liedje over gemaakt heeft.
• Als je ’t koud hebt, drink je Schrobbelèr. Ook als je het warm hebt, drink je overigens Schrobbelèr. Eigenlijk is Schrobbelèr drinken temperatuuronafhankelijk. Wat dat is? Soort van kruidenlikeur. Maar dan Tilburgs. Je ziet ons ermee sjouwen in van die kruiken die je oma vroeger in bed legde als ’t vroor. En Schrobbelèr drink je niet alleen, Schrobbelèr deel je uit.
• We hebben, anders dan Den Bosch of Bergen op Zoom, geen dwingende richtlijnen qua outfit. Zolang het maar lollig is. Vergeet ook vooral niet dat accessoires het pekske maken. Ervaring leert dat een microfoon, bijvoorbeeld, een hoop doet voor je qua publieksinteractie.

Maar vooral: carnaval draait om saamhorigheid en samen lol hebben. Dus als een volslagen onbekende slap tegen je aan komt zeveren, dan betekent dat dat hij of zij een feestje met je wil vieren. Dat is wat we doen met carnaval. Hang daar je eigen interpretatie aan wat dat precies betekent, maar het is sowieso goed en lollig bedoeld. Blaat lekker mee!

En de muziek? Zijn daar nog belangrijke dingen?

Aangezien het Tilburgs dialect écht het mooiste van Brabant, zo niet Nederland, is, zijn we ook ontzettend trots op onze eigen carnavalskrakers. Duik even in de discografie van onze plaatselijke trots Veul Gere, good old Ferry van de Zaande (jep, da’s een pop. Anders nog iets?), het vernieuwende urban-carnaval (da’s een ding, ja) van Alaafterparty of carnavals-BN-er Lamme Frans. En ’t scheelt allicht als je My little Lady van Peter Smulders mee kunt zingen. Daar maak je vrienden mee! Maar de allertilburgste aller carnavalsplaten is Drink Schrobbelèr van Guusje Meeuwis. Op verkeerde momenten pinken mensen daar wel eens een traantje bij weg. Is mij verteld, ik ontken betrokkenheid. Over paarden in gangen hoor je hier, dus, niemand.

En wat doe je dan tijdens carnaval in Tilburg?

Om te beginnen duurt carnaval vijf dagen. Da’s om meerdere redenen een belangrijk gegeven. Onder andere dat het een marathon is en geen sprint. Als je er na één avond al ongenadig vanaf ligt, dan vier je geen carnaval. Dan ben je gaan drinken, da’s iets anders. Maar dat betekent ook dat je op vrijdag begint en op dinsdag eindigt. Iedere dag is er een officieel en een officieus programma en hier leg ik je uit wat we gaan doen en geef je wat insidertips!

Vrijdag: Kroegendwèèltocht

Om de kroegen nog even voor te bereiden voordat het échte feest begint (uitleg volgt later), worden op vrijdagavond de kroegen nog een laatste keer opgeboend, oftewel gedweild. Da’s het verhaal in ieder geval. In feite is het gewoon een kroegentocht. Bij een van de kruikenkroegen haal je een stropdas en vervolgens laat je daar per kroeg een stempel opzetten. Een mooie gelegenheid om het veld te keuren en te kijken welke Tilburgse kroeg het beste bij jouw carnavalsbehoefte past, zodat je daar de rest van je carnaval je thuis van kunt maken!

Random gesprekken in de shoarmazaak

Zaterdag: D’n Inhoal, Haandeschudde en wat de nacht verder brengt

Officieel begint het carnaval in Tilburg op zaterdag, met d’n Inhoal. De Prins Carnaval en z’n gevolg én de Kruikenzeiker komt dan aan op het station met een speciale trein en wordt vervolgens in een lange processie door de straten naar het Heuvelplein geleid. Daar volgt de overdracht van de stadssleutel, wordt de Kruikenzeiker op z’n sokkel gehesen en het Tilburgse volkslied gezongen, waarna Tilburg officieel Kruikenstad heet. Alle aanwezige Kruiken krijgen dan een minisleutel van de stad uitgereikt, ter herinnering aan deze carnaval. Vervolgens is er ruimte om de Prins en zijn gevolg te feliciteren en een hand te geven (vandaar het Haandeschudde) en elkaar een goeie carnaval te wensen. Daarna is het zaak om een kroeg op te zoeken. Probeer in ieder geval rond een uur of 8/9 ergens binnen te zijn, want de zaterdagavond is vaak de drukste avond met lange rijen voor de kroegen tot gevolg. Top tip: het Stadhuisstraatje wordt ieder jaar overdekt, zodat het daar ook bij slecht weer goed buiten carnavallen is. Vaak staan daar ook rijen, maar die gaan wat sneller dan de rijen voor individuele kroegen.

Zondag: d’n Opstoet

Zoals in iedere andere plaats waar carnaval wordt gevierd, is de carnavalsoptocht (d’n Opstoet, op z’n Tilburgs) het absolute hoogtepunt van het feest. Praalwagens, loopgroepen, dweilorkesten (blaaskapellen die carnavalsmuziek spelen) trekken dan vanaf half 1 door de straten van het centrum. Ergens tussen de 100.000 en 150.000 carnavallers komen dan op Kruikenstad af, wat een garantie geeft voor een hoop kleurrijk gelal. Top tip 1: Neem een kruikje Schrobbelèr mee en deel dit met de mensen om je heen! Top tip 2: je ervaart d’n Opstoet het beste met een goei Opstoetfeestje. De grotere vind je vaak op Facebook en worden buiten het officiële programma ook georganiseerd. Waag er een googeltje aan of vraag je Kruik ter plaatse waar het dit jaar plaatsvindt. Wat het zijn? Her en der langs de route staan meer of minder georganiseerde groepen mensen met een paar boxen en een dj-booth de rest van de straat te entertainen. Dat levert vaak een hoop ongecoördineerde chaos en dito hysterische lolligheid op. Hoe dat er dan uitziet? Nou, zo (let wel; d’n Opstoet moest hier dus nog doorheen) (en we draaien dus níet alleen maar carnavalsmuziek…):

Maandag: Kruikenviering, Kaaibaande en Kruikenstad in Koor

Omdat de katholieke kerk het carnaval heeft toegeëigend als ‘haar’ traditie, is er op maandagochtend een speciale mis in de Heuvelkerk. Mocht je daar behoefte aan hebben, kun je daar om half 12 terecht. Ik kan dan zelf nooit, ik heb dan iets. Dat gezegd hebbende, de maandag vind ik altijd de mooiste dag van ’t Tilburgs carnaval.  En ’t Kaaibaande is voor mij de mooiste van alle Kruikenstadse evenementen. Wat ’t is? Het woord ‘Kaaibaand’ betekent stoep. Dus eigenlijk gaan we stoepranden. Maar dan met dweilorkestjes. Maar da’s niet waarom het zo leuk is. Het is zo leuk, omdat dit meestal het moment is dat je lekker in je carnavalsritme zit en dat de mensen die je om je heen hebt dat ook zijn. Het feest wordt Tilburgser, je komt ieder jaar dezelfde mensen tegen die je alleen met carnaval ziet en je ziet de mensen oprecht genieten van hun feest. Jong, maar ook heel oud. En aangezien je tegen die tijd al een beetje week bent van de invallende uitputting, is dit ook het moment om lukraak mensen om de nek te vallen en samen een liedje te zingen of een Schrobbelèrke te drinken. Carnaval wordt emotie.

Kaaibaanden op de Korte Heuvel

’s Avonds, na weer een goeie pizza margherita (Tropical heeft goeie en is snel), kun je aansluiten bij Kruikenstad in Koor, wat in feite één grote carnavalskaraoke is. Op ’t Heuvelplein zing je samen met de andere Kruiken bekende carnavalsplaten mee, onder begeleiding van een heus orkest én voorzangers. En geloof me, dat wil je.

Dinsdag: de Kènderstoet en ’t Sebiet

Tegen dinsdag vind je vaak alleen nog de doorgewinterde carnavallers op pad. Daarom Top tip voor de maandag en de dinsdag: in iedere kroeg huizen een of meerdere carnavalsverenigingen, ieder met hun eigen activiteiten. Op maandag en dinsdag organiseren vele van deze verenigingen kroegentochten waar je, al dan niet tegen betaling, bij kunt aansluiten, onder het motto ‘hoe meer zielen, hoe meer vreugd’. Vaak zit er ook nog een stamppottenbuffet of iets anders te eten bij de prijs inbegrepen. Goeie manier om je dag om te krijgen!

Het officiële programma op de dinsdag is de Kènderstoet (de kinderoptocht) die om half 2 begint, wat heel leuk is als je daarvan houdt omdat je bijvoorbeeld kinderen hebt. Maar eigenlijk staat de hele dinsdag in ’t teken van ’t Sebiet; het einde van het carnaval. En da’s ergens maar goed ook. Lamme Frans kon zingen dat ‘ie wilde dat ’t altijd carnaval was, maar dan zou heel Brabant en Limburg gemiddeld niet veel ouder dan 30 worden. Tijdens ’t Sebiet komen we nog een keer samen, geeft de Prins de sleutel van de stad terug aan de burgemeester en halen we de Kruikenzeiker van z’n sokkel. We nemen afscheid van elkaar en van het carnaval in Tilburg en blazen de treurigste aftocht in de lange historie van treurige aftochten. Moe, maar voldaan, zegt men dan. Er zijn nog wat afterparties te vinden, mocht je dat willen. Maar eigenlijk moet en wil je gewoon naar huis. Gewoon, omdat het klaar is.

‘Klaar’ is nog nooit zo effectief uitgebeeld

Carnaval in Tilburg: doe je mee?

Ik kan inmiddels niet meer wachten tot ik mijn sjaal om mag doen en Kruikenstad in kan duiken. Samen met mijn vrienden van mijn stadje genieten en lachen tot ik omval. Lijkt het je nog steeds niks? Kom je nog steeds niet verder dan ‘verkleed zuipen’? Prima! Even goeie vrienden. Gerust wegblijven dan! Of anders:

Naschrift; er is een aantal hele mooie en ontroerende documentaires gemaakt over het carnaval in Tilburg, voor als je je verder wil inkijken. Deze docu is in feite deze blog, maar dan met beeld en in deze aflevering van Andere Tijden wordt de onstaansgeschiedenis van de Tilburgse carnavalstraditie besproken (en dan vooral de nogal bedenkelijke rol die de Katholieke kerk daarin speelde).