4 Berlijnse musea voor oorlogsgeschiedenisfreaks

Berlijn is jarenlang het brandpunt geweest van de Europese en wereldgeschiedenis. Van der Kaiser tot de roaring ‘20’s en de opkomst, hoogtijdagen en ondergang van het Derde Rijk. Maar ook toen de Berlijnse Muur de Koude Oorlog pijnlijk tastbaar maakte. Al die geschiedenis is nog steeds voelbaar in het huidige Berlijn. Je merkt het in de verschillen in cultuur tussen wijken als Prenzlauer Berg (oost) en Schöneberg (west) en straten als de Warschauer Straße (oost) en de Kurfürstendam (west). Deze geschiedenis komt echter pas echt binnen als je de herdenkingstekens en musea bezoekt die herinneren aan deze tijd. In deze blog vind je de belangrijkste (of heftigste) die ik in mijn bezoeken aan Berlijn ben tegengekomen.

Het heftigste museum ter wereld: het Joods museum

Dit meesterwerk van de architect Daniël Liebeskind doet bijna fysiek pijn. Het vertelt het verhaal van de vervolging, verjaging en moord op de (Berlijnse) joden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Verwacht geen ellenlange uitstallingen van spullen, het is juist de architectuur zelf die de afwezigheid en het verdriet van het Joodse volk voelbaar maakt. Grote, lege torens en kale betonnen gangen vertellen je over de gevolgen van de holocaust, zonder daar een schuldgevoel of oordeel aan te koppelen. Ook de Garden of Exile, een verwijzing naar de Joodse diaspora als gevolg van de nazi-politiek, is zo gemaakt dat je er letterlijk een ontheemd gevoel van krijgt. Je kunt er zelfs zeeziek van worden, zegt men. Het kunstwerk Schalechet als laatste, is een hoge toren met op de vloer ijzeren gezichten met van pijn verscheurde grimassen waar je overheen kunt lopen. En dat is even moeilijk te bevatten als dat het klinkt. Al met al is dit gebouw vooral een hele fysieke ervaring, onvergelijkbaar met andere oorlogsmusea (of ieder ander museum, wat dat betreft). Top tip: neem de audiotour. Liebeskind legt je hierin uit hoe hij zijn architectuur bedoeld heeft en vertelt je over de specifieke kwaliteiten van het gebouw.

Zie de opkomst en ondergang van het Derde Rijk in Topographie des Terrors

Waar vroeger het hoofdkantoor van de Gestapo en de SS stond is een herdenkingsplek/museum ingericht, waarin de opkomst en ondergang van de Nazipartij wordt besproken. Dit is een meer rechttoe-rechtaan oorlogsmuseum waarin chronologisch, door middel van foto’s, teksten en objecten, wordt verteld hoe de Nazi’s aan de macht kwamen en hoe ze vervolgens de Duitse samenleving naar hun hand zetten. Veel aandacht is er voor het werk van de Gestapo en SS/SD en het uitwerken van de plannen om een rein Arisch ras te creëren. Voor het gebouw zie je nog een stuk van de Berlijnse Muur en is er ruimte voor wisselende tentoonstellingen. Tijdens mijn bezoek kreeg je bijvoorbeeld meer te weten over de opstand in het Warschause ghetto.

Wat is Berlijn zonder de Muur?

Op de voormalige grens tussen Oost en West vind je nog veel herinneringen aan de voormalige muur. Hier en daar staat hij nog overeind en op andere plekken zijn herdenkingstekens opgericht. Niet zozeer oorlogsmusea, maar net zo goed belangrijke plekken om te bezoeken:

  • Mauerpark. Wat tegenwoordig een park is, was tijdens de Koude Oorlog de plaats waar de Berlijnse Muur Oost- en West-Berlijn verdeelde. Het park zelf was de zogenaamde dodenzone, het niemandsland tussen de muur die ervoor moest zorgen dat Oost-Berlijners niet zomaar de grens konden oversteken en de echte grens. Nu is het park, vooral op zondag als er een vlooienmarkt en de onvolprezen Bearpit Karaoke plaatsvindt, een levendige plek waar Berlijners komen om te ontspannen.
  • Gedenkstätte Berliner Mauer. In de buurt van het park vind je ook het (officiële) documentatiecentrum/museum over de Muur.
  • Volg de muur. Op verschillende plekken, zoals in de Eberswalder Straße, vind je herdenkingstekens en uiteenzettingen over hoe de muur op die plaats het leven verdeelde en hoe de muur uiteindelijk ten val kwam. Je kunt deze plekken te voet of te fiets bezoeken. Er zijn ook gidsen die je langs deze plekken meenenemen.

Het Judendenkmal

Het bekendste en herkenbaarste monument/museum in Berlijn voor de Nazi-wandaden is natuurlijk het monument voor de Joodse slachtoffers van de Nazi’s, of volledig: das Denkmal für die ermordeten Juden Europas. Het bestaat uit 2710 (om precies te zijn, dank Wikipedia) betonnen blokken en onder het veld is een museum ingericht. Hier staat wel vaak een wachtrij, dus plan dit bezoek van tevoren. Ohja, en ga niet van dit soort dingen doen op die stenen. Da’s een vorm van ontiegelijk dom toerisme.

Vooral niet doen: Checkpoint Charlie

Checkpoint Charlie is ook een bekende grootheid in de Berlijnse Tweede Wereldoorloglexicon. Echter is het ook door massatoerisme volkomen verneukt. Tenzij je dus graag nog een keer op een foto wil met iemand in een nep-Amerikaans legeruniform óf opgelicht wil worden met balletje-balletje (jep, het gebeurt daar echt), laat dit lekker voor wat het is. Er zijn betere plekken om je tijd te verbrengen.

De Berlijnse musea: absoluut de moeite waard

Overal waar je loopt in Berlijn vind je wel een stukje historie, niet alleen in bovengenoemde musea. Zo liep ik nietsvermoedend langs een plaquette waarop stond dat op deze plek de Kanselarij van Hitler ooit stond. Er zijn in deze stad dus zoveel plekken te vinden met een bepaalde historische lading, dat je er het halve internet mee vol zou kunnen schrijven, en dat leek me wat overdreven. Maar als je nog tips hebt, laat ze achter in de comments!

DIe neue Wache; prachtig monument aan de Unter den Linden.

DIe neue Wache; prachtig monument aan de Unter den Linden.

0 antwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *