IJsland: van natuurramp tot hotspot  

Vaak moet er eerst iets ergs gebeuren voordat er een ommekeer plaatsvindt. Dat was ook het geval met IJsland als reisbestemming. Tot 2010 speelde het toerisme hier slechts een marginale rol. Maar toen in dat jaar een vulkaanuitbarsting tot een dieptepunt in het aantal internationale bezoekers leidde, werd het tijd voor maatregelen, en met succes.

Inmiddels heeft IJsland hele andere uitdagingen, zoals het in goede banen leiden van de steeds groter wordende toeristenstromen. Tijdens de 2 keer dat ik IJsland bezocht (in de zomer van 2015 en in maart 2019) heb ik gemerkt hoe populair IJsland als vakantiebestemming is en hoe het land ook steeds meer is ingericht op toeristen.

Uitbarsting Eyjafj….ehhh…wie?

Je herinnert je het vast nog wel: voorjaar 2010, een vulkaan op IJsland met een onuitspreekbare naam kwam tot uitbarsting en regeerde dagenlang het nieuws. De aswolken die bij de eruptie van een vulkaan onder de Eyjafjallajökull (zo moeilijk is de naam helemaal niet: eyja=eiland, fjalla=berg en jökull=gletsjer) vrijkwamen, zorgden ervoor dat een groot deel van het Noord- en West-Europese luchtruim dagenlang gesloten bleef, met duizenden gecancelde vluchten tot gevolg.

Gek genoeg was die natuurramp de aanleiding tot een spectaculaire groei van de IJslandse toeristische sector. Zowel de IJslandse overheid als Icelandair en een flink aantal andere IJslandse bedrijven sloegen de handen ineen. Zo zagen tal van mooie en humoristische marketingcampagnes het levenslicht en werd IJsland heel populair als stopover bestemming voor een dag of 3, 4 onderweg van Europa naar New York.

Enorme groei toerisme in IJsland

Het aantal internationale bezoekers neemt sinds 2011 enorm toe, met name rondom Reykjavik en de populaire Golden Circle. Het aantal touringcars dat je hier ziet rijden, verraadt de populariteit maar al te duidelijk. Een lokale taxichauffeur vertelde me dat toen de terminal van Kevlavik International Airport in 1987 werd geopend, veel IJslanders zich afvroegen wat ze toch met zo’n ‘grote’ terminal moesten. Inmiddels wordt deze luchthaven -noodgedwongen- bijna jaarlijks uitgebreid.

Commercialisering in IJsland

Geef ze eens ongelijk, die IJslanders. Net als op elke andere populaire bestemming zien ze hier ook kansen om een slaatje uit de toeristen te slaan. Bij vrijwel alle grote attracties vind je wel een souvenirshop en de Eyjafjallajökull heeft zelfs een eigen merchandiselijn! De bekendste trekpleister, de geothermische Blue Lagoon, kan je (tegen een flink tarief) alleen maar van tevoren op een door jou gekozen timeslot boeken. En in de zomer, het hoogseizoen, moet je er rekening mee houden dat de prijzen van een huurauto en overnachtingsplekken ongeveer 2 keer zo hoog zijn als in het laagseizoen.

Wat mij tijdens mijn laatste bezoek opviel is dat je voor een parkeerplaats bij het vulkaankratermeer Kerið moet betalen. Oké, het ligt in de Golden Circle, maar is zeker niet IJslands indrukwekkendste natuurlijke attractie. En je ziet langzamerhand steeds meer toeristische plekken waar je slechts tegen betaling kan komen of waar enige vorm van regulering plaatsvindt.

Kratermeer Kerið

Zo konden we in de zomer van 2015 nog gratis terecht bij de beroemde Seljalandfoss waterval, maar moesten we afgelopen maart al betalen voor een parkeerplek. En kostte het in 2015 nog wat moeite om de afslag te vinden naar het onverharde pad dat naar het vliegtuigwrak bij Sólheimasandur leidt, nu is dit pad afgesloten, is er een parkeerplaats met een informatiebord en kan je alleen nog te voet verder. Verder lijkt het er verdacht veel op dat vrijwel elke IJslander minimaal 1 of meer gastenverblijven verhuurt, meestal in de vorm van knusse cottages.

Seljalandfoss

Grenzen aan groei?

De hiervoor geschetste ontwikkelingen zijn logisch. We reizen steeds meer, zijn op zoek naar bijzondere bestemmingen en bezoeken die vervolgens ook in steeds grotere getalen. Daar werk ik als fervent reiziger zelf net zo hard aan mee. Dan is IJsland, ondanks het hoge prijsniveau, een geweldige bestemming. Maar: waar ligt voor IJsland de grens?

Vliegtuigwrak Sólheimasandur

Het is het dunstbevolkte land van Europa en de meeste bezoekers komen vooral voor het natuurschoon: de geisers, vulkanen, gletsjers en prachtige watervallen. Wanneer wordt het te druk en loopt de kwetsbare natuur gevaar, kunnen toeristen die natuur niet meer optimaal beleven en raken de IJslanders zelf fed up van de alsmaar stijgende toeristenstromen?

De eerste tekenen hiervan zijn al zichtbaar. Elke bestemming kan slechts een X-aantal bezoekers aan, de zogenaamde (maximum) carrying capacity. Ook hier ligt overtourism op de loer. Voorlopig lijkt het toerisme in IJsland echter nog te blijven groeien. Al probeert men wel maatregelen te treffen in de vorm van spreiding van toerisme in ruimte (toeristen naar andere regio’s ‘lokken’) en tijd (meer bezoekers buiten het hoogseizoen trekken). Zeker dat laatste lijkt te werken, gelet op het verrassend grote aantal toeristen (veel Aziaten) dat we zagen afgelopen maart.

Hoe je het ook wendt of keert, IJsland blijft, zeker voor natuurliefhebbers als ik, een fantastische reisbestemming!